Słów parę na temat polskiego systemu szkolnictwa i tradycyjnego dnia szkolnego.
System edukacyjny w Polsce w obecnej formie, chociaż jeszcze w trakcie przekształceń, funkcjonuje dopiero od września 2017. Aktualnie na poszczególne szczeble edukacyjne składa się:
- obowiązkowe przygotowanie szkolne 5 lub 6-latków, czyli tak zwana i znana wszystkim „zerówka”
- 8-letnie szkoły podstawowe
- 4-letnie licea ogólnokształcące
- 5-letnie technika
- dwustopniowe szkoły branżowe, które zastąpią dotychczasowe zasadnicze szkoły zawodowe
Więcej na temat wprowadzonej reformy można przeczytać w jednym z naszych poprzednich artykułów dotyczących reformy edukacji .
W związku z tym, że przekształcenia nadal trwają, a swojej edukacji nie ukończyły jeszcze „nowe” roczniki, nie można mówić o sukcesie czy porażce przeprowadzonych reform. Czy powrót 8-letniej szkoły podstawowej, likwidacja gimnazjum, wprowadzenie szkół branżowych na miejsce wcześniej usuniętych ze szkolnictwa szkół zawodowych, przyniesie pożądany efekt? Tego dowiemy się w przyszłości.
W większości szkół podstawowych i liceów obowiązuje dwuzmianowy system. Oznacza to, że część dzieci rozpoczyna nauką ok. godziny 7-8:00 rano, a część dopiero w godzinach południowych lub wczesnopopołudniowych. Dwuzmianowość wprowadzona została ze względu na ograniczoną powierzchnię szkoły, liczbę sal lekcyjnych, niewystarczającą na potrzeby uczniów. Niestety można znaleźć również szkoły, w których są 3 zmiany. Uczniowie z reguły rozpoczynają tam lekcje o godz. 7:00, a kończą się one w okolicach godziny 17:30.
Przeciętnie polski uczeń spędza w szkole podstawowej około 4-5 godzin lekcyjnych, w szkole średniej w granicach 6-7. Poza obowiązkowymi zajęciami szkolnymi, większość dzieci uczestniczy w zajęciach dodatkowych. Część z nich uczęszcza na korepetycje w celu nadrobienia zaległości lub poszerzenia szkolnej wiedzy. Niestety w wielu szkołach nie ma możliwości przechowywania przez ucznia podręczników i zeszytów, dlatego każdego dnia polski uczeń maszeruje do szkoły z wypchanym po brzegi tornistrem. Choć od kilku lat prowadzone są intensywne działania mające na celu ograniczenie wagi szkolnego plecaka, a także edukację nauczycieli i rodziców w zakresie późniejszych powikłań zdrowotnych związanych z dźwiganiem za ciężkich rzeczy, nadal większość uczniów ma zbyt przeładowane plecaki.
Niestety na dofinansowanie do transportu do szkoły lub do posiłków mogą liczyć jedynie te osoby, które mają ciężką sytuację materialną. Pozostali uczniowie za posiłki w szkole muszą płacić. Natomiast w szkołach podstawowych przysługują darmowe podręczniki i ćwiczenia. Jednolite dla wszystkich, zawierające tę samą podstawę programową.
Rok szkolny w Polsce rozpoczyna się 1 września, a nauka trwa przez 10 miesięcy. W tym czasie, pomiędzy semestrem zimowym, a letnim, uczniowie mają dwutygodniowe ferie zimowe. W systemie szkolnym przewidziano również krótsze przerwy związane ze świętami bożonarodzeniowymi i wielkanocnymi. Pomiędzy poszczególnymi klasami uczeń ma 2 miesiące letnich wakacji.
W standardowej szkole publicznej nie obowiązują ucznia mundurki. Specjalne ubranie, ewentualnie dodatkowe naszywki z symbolem szkoły, można spotkać z reguły w prywatnych placówkach edukacyjnych. Nie oznacza to jednak pełnej dowolności w noszonym stroju. Odpowiedni ubiór z reguły regulują wewnętrzne przepisy statutowe szkoły. W ogólnym zarysie ubiór ucznia powinien być schludny, bez krzykliwych kolorów, raczej w barwach stonowanych. Większość szkół, przynajmniej podstawowych, ale i liceów, zabrania farbowania włosów, malowania paznokci czy robienia sobie makijażu. Oczywiście wszystkie te wytyczne zależą od przepisów każdej placówki edukacyjnej.
Zanim jednak system szkolnictwa przyjął obecną formę, system edukacyjny w Polsce wyglądał nieco inaczej. Chociaż wcale nie różnił się jakoś rażąco.
Na temat wprowadzenia koniecznych przekształceń w polskim systemie edukacyjnym mówiono już podczas obrad Okrągłego Stołu. Zawarte porozumienia oświatowe określały kierunki zmian w systemie oraz zmiany w wychowaniu. Podstawową rzeczą było wprowadzenie nowej formy szkół, finansowanej z budżetu państwa, czyli szkoły publicznej. Oczywiście zachowano również niepubliczne placówki edukacyjne. Głównymi hasłami przewodnimi wprowadzanych ówcześnie zmian była decentralizacja, demonopolizacja oraz deetatyzacja. Niestety brak spójnej polityki, brak przede wszystkim odpowiednich inwestycji w edukację sprawiły, że zmiany wprowadzane po 1989 roku były chaotyczne, wyrywkowe. Podejmowano się wycinkowej realizacji zadań bez przygotowania i uwzględnienia jednolitej koncepcji systemu szkolnictwa. Edukacja stała się sferą pominiętą w ramach przekształceń polityczno-ekonomicznych.
W latach dziewięćdziesiątych zaczęto poszukiwać drogi do zmian w polskim systemie edukacyjnym. Zdano sobie sprawę z konieczności wyznaczenia konkretnych idei, zadań i celów, które należy podjąć i konsekwentnie realizować. Wcześniej scentralizowany system edukacyjny, w którym programy były przeładowane, a przekazywana wiedza encyklopedyczna, a nie praktyczna, wymagał zmian. Bezpośrednie po szkole podstawowej, kształcenie w 3-letnich szkołach zawodowych, odbywało się w zbyt wąskich specjalizacjach. Zamykało to jej absolwentom możliwość wejścia na rynek pracy i podjęcia jej w swoim wyuczonym zawodzie. Rynek pracy również ulegał transformacjom. Rosło zapotrzebowanie na pracowników z zupełnie nowymi kwalifikacjami, których nie był w stanie posiadać uczeń po szkole zawodowej, czy 2-letniej szkole policealnej. Większą wagę przywiązywano bowiem do przekazywania pewnych informacji, aniżeli nabycia przez ucznia niezbędnych umiejętności.
W ten oto sposób, w maju 1998 roku, Ministerstwo Edukacji Narodowej rozpoczęło prace na kolejną Reformą systemu edukacji. Reformie przyświecało spełnienie trzech głównych celów:
- Podniesienie poziomu edukacji społeczeństwa przez upowszechnianie wykształcenia średniego i wyższego
- Wyrównywanie szans edukacyjnych
- Poprawa jakości edukacji, w odniesieniu to zintegrowanego wychowania i kształcenia
Nowy szkolny ład zaczął obowiązywać od 1 września 1999 roku. Ośmioletnie szkoły podstawowe zastąpiono sześcioletnim etapem edukacyjnym i uzupełnione poprzez wprowadzenie 3-letniego gimnazjum. Z założenia etap gimnazjalny miał pełnić funkcję wyrównującą poziom nauki pomiędzy uczniami z różnych szkół podstawowych, tych zdolnych i tych z problemami w nauce. Zmianie także uległy szkoły średnie. Wprowadzone szkoły ponadgimnazjalne podzielone były na trzyletnie licea profilowane, dwuletnie szkoły zawodowe oraz dwuletnie licea uzupełniające. Nowością, w porównaniu do poprzedniego systemu, było wprowadzenie egzaminów po każdym z poziomów kształcenia. W tym celu powołane zostały komisje regionalne oraz nadzorująca komisja centralna, które odpowiedzialne były za przeprowadzanie egzaminów zewnętrznych w każdej ze szkół.
