Sesja Q&A #2 - odpowiedzi na pytania dot. podatków i rozliczeń

Świadome wypełnianie obowiązków podatkowych jest kluczowe dla uniknięcia konfliktów z organami skarbowymi i prowadzenia działalności zgodnie z obowiązującym prawem. Mimo to, przepisy podatkowe w Polsce mogą okazać się skomplikowane, przez co łatwo można się w nich pogubić.

Artykuł przedstawia drugą część odpowiedzi na nurtujące pytania korepetytorów dotyczące zarówno zasad prowadzenia własnej działalności gospodarczej, jak i właściwego rozliczania podatków. 

Pierwsza cześć Q&A jest dostępna TUTAJ. 

Materiał powstał w ramach akcji „Pytamy eksperta — zadaj pytanie o podatki i rozliczenia" i  jest efektem współpracy z Marcinem Sądejem, doświadczonym prawnikiem specjalizującym się w kwestiach podatkowych oraz byłym pracownikiem organów administracji podatkowej. 

W poniższym artykule znajdziesz odpowiedzi na następujące pytania: 

1. Jak wygląda sytuacja zakładania firmy (korepetycje z matematyki)? Jaka byłaby tutaj najkorzystniejsza forma opodatkowania, oprócz działalności nierejestrowanej? Z jakimi kosztami na początku trzeba się liczyć?

2. Co, jeśli prowadzę działalność nierejestrowaną związaną z udzielaniem korepetycji, to co mogę wrzucić w koszty? Czy te koszta można odliczyć od przychodu, aby pomniejszyć podstawę opodatkowania?

3. Czy mogę przeprowadzić kampanię reklamową przed założeniem działalności gospodarczej? Ogłaszam się we wrześniu i pozyskuję klientów, a 1 października zakładam działalność gospodarczą. Czy żeby się reklamować muszę już mieć zarejestrowaną działalność?

4. Jestem na emeryturze i od dwóch lat prowadzę korepetycje dla młodzieży. Prowadzę je na bardzo małą skalę, uzyskując z tego tytułu miesięczny przychód w wysokości nieprzekraczającej połowy najniższego wynagrodzenia. Nigdy wcześniej również nie prowadziłem żadnej działalności gospodarczej. Oczywiście rozliczam przychód uzyskany z tej działalności w rocznym zeznaniu podatkowym. Czy prowadzoną przez siebie działalność powinienem traktować i rozliczać jako tzw. działalność wykonywaną osobiście, czy też jako działalność nierejestrowaną, a może wykazać ten przychód jako „inne źródła”? Jaka jest między nimi różnica?

5. Mam wrażenie, że większość dotychczasowych artykułów poprzez korepetycje czy prywatne lekcje rozumie przede wszystkim indywidualne zajęcia z uczniem. Co, jednak gdy w ramach prowadzonej działalności oferujemy również zajęcia grupowe — z kilkoma uczniami naraz. Czy taka forma zajęć jakkolwiek wpływa na: obowiązek zapłaty VAT bądź sposób rozliczania dochodów takiej działalności? Mowa oczywiście o zajęciach prowadzonych we własnym zakresie, tj. bez pośrednictwa żadnej szkoły czy firmy szkoleniowej.

6. Czy możliwe jest dawanie korepetycji bez otwierania działalności gospodarczej? Jestem zatrudniona na umowie o pracę na pełen etat w firmie, ale myślę o dorywczej pracy jako korepetytorka.

1. Jak wygląda sytuacja zakładania firmy (korepetycje z matematyki)? Jaka byłaby tutaj najkorzystniejsza forma opodatkowania, oprócz działalności nierejestrowanej. Z jakimi kosztami na początku trzeba się liczyć?

Pod względem podatkowym nie ma przeszkód, aby prowadzenie korepetycji odbywało się w formie działalności gospodarczej. W tym przypadku dla przedsiębiorcy dostępne są wszystkie trzy możliwe opcje opodatkowania.

W rezultacie podatnik może wybrać opodatkowanie na zasadach ogólnych, gdzie stawka podatku wynosi 12%, a po wejściu w II próg podatkowy wzrasta do 32%. W tym przypadku można również skorzystać z kwoty wolnej od podatku wynoszącej 30 000 zł.

Druga możliwość to podatek liniowy, który charakteryzuje się brakiem kwoty wolnej od podatku i zawsze tą samą — stałą - 19% stawką podatku obliczanego od dochodu.

Trzecia dostępna opcja to ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Tutaj podatnik może liczyć na niższą stawkę podatku, która dla przychodów w zakresie usług edukacyjnych wynosi 8,5%. Jednocześnie należy pamiętać, że w przypadku ryczałtu podatek jest płatny od przychodu i nie ma możliwości uwzględnienia w rozliczeniu żadnych kosztów podatkowych.

Wybór odpowiedniej formy opodatkowania jest zawsze kwestią indywidualną. Należy jednak zaznaczyć, że jeżeli podatnik nie planuje generowania dużych kosztów w ramach prowadzonej działalności, to dobrym rozwiązaniem jest ryczałt od przychodów ewidencjonowanych oferujący niższe stawki podatkowe (choć warto pamiętać, że wybór ryczałtu wyklucza możliwość wspólnego rozliczenia z małżonkiem).

Na marginesie dodajmy, że od 1 stycznia 2022 roku nie jest już możliwe wybranie opodatkowania usług edukacyjnych w formie prywatnych lekcji kartą podatkową. To opcja jest przewidziana tylko dla podatników, którzy wybrali tę formę opodatkowania w terminie do 31.12.2021 roku.

2. Jeśli prowadzę działalność nierejestrowaną związaną z udzielaniem korepetycji, to co mogę wrzucić w koszty? Czy te koszta można odliczyć od przychodu, aby pomniejszyć podstawę opodatkowania?

W przypadku działalności nierejestrowanej podstawą opodatkowania jest dochód, który stanowi różnice pomiędzy przychodem a kosztem podatkowym. To zatem oznacza, że w ramach tej formy opodatkowania możliwe jest ponoszenie wydatków, które będą wpływały na obniżenie dochodu, a tym samym na niższą kwotę podatku do zapłaty.

Ustawa o podatku dochodowym nie zawiera katalogu wydatków, które mogą stanowić koszt podatkowy, dlatego też ich pełne wymienienie nie jest możliwe.

Podatnicy muszą kierować się tutaj treścią art. 22 ust. 1 ustawy PIT, który to podaje, że kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Należy podkreślić, że to na podatniku spoczywa obowiązek udowodnienia, że dany wydatek został faktycznie poniesiony i że spełnia ustawowe kryteria uznania go za koszt uzyskania przychodu — w szczególności, że pozostaje on w związku przyczynowo-skutkowym z przychodem lub możliwością powstania przychodu.

Podatnik ma zatem prawo do odliczenia dla celów podatkowych wszelkich poniesionych przez siebie wydatków, które nie zostały wymienione w art. 23 ww. ustawy, pod warunkiem że ich poniesienie ma lub może mieć wpływ na możliwość powstania przychodu (w tym zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów). Aby dany koszt mógł być zaliczony do kosztów uzyskania przychodów, musi ponadto zostać prawidłowo udokumentowany.

Powołany wyżej przepis art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie określa zasad dokumentowania wydatków zaliczanych do kosztów uzyskania przychodów. Podatników prowadzących działalność nierejestrowaną nie dotyczą również wymogi dotyczące prowadzenia ksiąg podatkowych.

Należy zatem uznać, że wydatek poniesiony w związku z działalnością nierejestrowaną może zostać udokumentowany w każdy wiarygodny i niesprzeczny z prawem sposób (tak też wynika z art. 180 Ordynacji podatkowej).

3. Czy mogę przeprowadzić kampanię reklamową przed założeniem działalności gospodarczej? Ogłaszam się we wrześniu i pozyskuję klientów, a 1 października zakładam działalność gospodarczą. Czy żeby się reklamować muszę już mieć zarejestrowaną działalność?

Pod względem podatkowym jest to jak najbardziej dopuszczalne. Zwróćmy bowiem uwagę, że zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy PIT przychodami z pozarolniczej działalności gospodarczej są kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane. Natomiast jak stanowi art. 14 ust. 1c ustawy PIT przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej powstaje z dniem wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi, albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień:

Ponadto jak wynika z art. 22 ust. 1 ustawy PIT kosztami podatkowymi są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Istotne jest zatem ponoszenie wydatku w określonym celu tj. w celu późniejszego uzyskania przychodu z działalności gospodarczej.

Definicja działalności gospodarczej zawarta w art. 5a pkt 6 ustawy PIT abstrahuje od jej formalnego zarejestrowania w CEIDG. Dlatego tez osoba fizyczna ponosząca wydatki na reklamę, a więc celu uzyskania w przyszłości określonego przychodu, może je zaliczyć do kosztów podatkowych, nawet jeżeli formalnie nie zarejestrowała firmy w urzędzie.

4. Jestem już na emeryturze i od około dwóch lat prowadzę korepetycje dla młodzieży. Prowadzę je na bardzo małą skalę, uzyskując z tego tytułu miesięczny przychód w wysokości nieprzekraczającej połowy najniższego wynagrodzenia. Nigdy wcześniej również nie prowadziłem też żadnej działalności gospodarczej. Oczywiście rozliczam przychód uzyskany z tej działalności w rocznym zeznaniu podatkowym. Czy prowadzoną przez siebie działalność powinienem traktować i rozliczać jako tzw. działalność wykonywaną osobiście, czy też jako działalność nierejestrowaną, a może wykazać ten przychód jako „inne źródła”? Jaka jest między nimi różnica?

W pierwszej kolejności należy wskazać, że ustawa PIT wyróżnia kilka różnych źródeł przychodów. Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy przychodami są m.in.:

•  przychody z działalności wykonywanej osobiście (pkt 2)
•  przychody z innych źródeł (pkt 9).

 Przepis art. 13 pkt 2 ww. ustawy stanowi, że za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się m.in. przychody z osobiście wykonywanej działalności oświatowej. Natomiast na podstawie art. 20 ust. 1ba ustawy PIT przychody z działalności nierejestrowanej są zaliczane do przychodów z innych źródeł.

W rezultacie faktycznie przychody z działalności wykonywanej osobiście są odrębnym źródłem przychodu w stosunku do działalności nierejestrowanej i bardzo trudno uchwycić różnice, ponieważ w zależności od indywidualnych okoliczności faktycznych w zależności od okoliczności faktycznych przychody z udzielania korepetycji mogą być kwalifikowane albo jako działalność nierejestrowana, albo jako działalność wykonywana osobiście.

Zgodnie z art. 3 ustawy Prawo przedsiębiorców działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły. Natomiast określona w tej samej ustawie działalność nierejestrowana to rodzaj „ułomnej” działalności gospodarczej. Działalność nierejestrowana jest działalnością zarobkową, zorganizowaną oraz ciągłą, jednak z uwagi na jej niewielki zakres ustawodawca zdecydował, że nie uznajemy jej za działalność gospodarczą.

Z działalnością zorganizowaną mamy do czynienia, gdy podatnik podejmuje w sposób uporządkowany i systematyczny określone czynności o charakterze profesjonalnym w ramach określonego planu oraz struktury działania. Przejawem zorganizowania jest ogół zaawansowanych działań mających na celu przygotowanie do sprzedaży w zakresie, w jakim przekracza zakres zwykłego zarządu mieniem. W przypadku zorganizowania możemy zasadniczo wyróżnić fazę przygotowawczą, fazę realizacji inwestycji oraz fazę sprzedaży.

W przypadku ciągłości chodzi o zamiar jej wykonywania w sposób stały, niemający charakteru sporadycznego. Do zachowania ciągłości wystarczające jest, aby z całokształtu okoliczności sprawy wynikał zamiar powtarzania określonego zespołu konkretnych działań w celu osiągnięcia efektu w postaci zysku.

W przypadku prowadzenia działalności zorganizowanej i ciągłej mamy do czynienia z działalnością nierejestrowaną. Jeżeli zatem np. podatnik ogłasza w zakresie świadczonych usług i podejmuje aktywne działania marketingowe i reklamowe, aktywnie poszukuje nowych klientów, posiada biuro, jest to stałe źródło przychodu i nie ma charakteru sporadycznego, angażuje środki finansowe (np. zaciąga pożyczki pod rozwój działalności) to w takim przypadku mamy do czynienia z działalnością nierejestrowaną — o ile mieści się w miesięcznym limicie.

Jeżeli natomiast korepetycje mają charakter sporadyczny i incydentalny, podatnik nie prowadzi działań marketingowych w zakresie poszukiwania nowych klientów, generują okazyjny zysk, w żaden sposób nie inwestuje dodatkowo i nie rozwija tej działalności to w takim wypadku mamy do czynienia z działalnością wykonywaną osobiście, która jest osobnym źródłem przychodu.

Podobne wnioski wynikają też z interpretacji Dyrektora KIS z dnia 15.06.2018 r., nr 0114-KDIP3-1.4011.220.2018.5.MJ.

5. Mam wrażenie, że większość dotychczasowych artykułów poprzez korepetycje czy prywatne lekcje rozumie przede wszystkim indywidualne zajęcia z uczniem. Co, jednak gdy w ramach prowadzonej działalności oferujemy również zajęcia grupowe — z kilkoma uczniami naraz. Czy taka forma zajęć jakkolwiek wpływa na: obowiązek zapłaty VAT bądź sposób rozliczania dochodów takiej działalności? Mowa oczywiście o zajęciach prowadzonych we własnym zakresie, tj. bez pośrednictwa żadnej szkoły czy firmy szkoleniowej.

W kwestii podatku VAT wskażmy, że zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 27 ustawy zwalnia się od podatku usługi prywatnego nauczania na poziomie przedszkolnym, podstawowym, ponadpodstawowym i wyższym, świadczone przez nauczycieli. 

Warunkiem zwolnienia jest zatem, aby nauczanie miało charakter prywatny tzn. aby obejmowało  czynności wykonywane przez nauczycieli na ich własny rachunek i odpowiedzialność (tj. nauczyciel działa we własnym imieniu).

Nie ma natomiast znaczenia czy korepetycje są udzielane na rzecz jednego ucznia, czy też na rzecz całej grupy.

Wprost na ten temat wypowiedział się Dyrektor KIS w interpretacji z dnia 02.01.2023 r., nr 0112-KDIL3.4012.455.2022.1.MBN:

Bez znaczenia w tej sytuacji pozostaje, czy odbiorcą usługi jest indywidualny uczeń, czy też jednocześnie większa liczba osób.

Podobnie też nie ma znaczenia dla możliwości zastosowania zwolnienia czy korepetycje są świadczone grupie uczniów stacjonarnie, czy też online. W tym przypadku przywołajmy treść interpretacji Dyrektora KIS z dnia 11.04.2022 r., nr 0113-KDIPT1-1.4012.86.2022.1.MGO:

Usługi w postaci prowadzenia zajęć grupowych z fizyki w formie online z maturzystami, które będą świadczone przez Pana w roli nauczyciela, będą spełniały warunki wskazane w art. 43 ust. 1 pkt 27 ustawy, a tym samym będą korzystały ze zwolnienia z podatku od towarów i usług.

Pod kątem przepisów o podatku dochodowym obecnie kwestia ta również nie ma żadnego znaczenia. W zależności od wybranej formy opodatkowania (zasady ogólne, ryczałt, podatek liniowy) rozliczenie podatku dochodowego przebiega w ten sam sposób przy lekcjach indywidualnych, jak i grupowych.

Poruszony problem ma jedynie znaczenie dla tych przedsiębiorców, którzy na zasadzie kontynuacji, opodatkowują swoją działalność kartą podatkową (od 1 stycznia 2022 roku nie jest już możliwe wybranie opodatkowania usług edukacyjnych w formie prywatnych lekcji kartą podatkową).

Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 11 ustawy o zryczałtowanym podatku podatek dochodowy w formie karty podatkowej mogą płacić podatnicy prowadzący działalność w zakresie usług edukacyjnych, polegającą na udzielaniu lekcji na godziny — w warunkach określonych w części XI tabeli.

Za udzielanie lekcji na godziny uważa się pomoc w nauce, polegającą głównie na odrabianiu (przygotowaniu) z uczniem zadanych lekcji (pkt 2 objaśnień do części XI Załącznika Nr 3 do tej ustawy). 

Jak możemy przeczytać w interpretacji Dyrektora IS w Poznaniu z dnia 31 sierpnia 2012 r., nr ILPB1/415-562/12-2/AG, jeżeli podatnik zbiera grupę uczniów i tej grupie jednocześnie udziela lekcji, to nie ma tu elementu prywatności, lekcji indywidualnych — w związku z czym nie są to lekcje udzielane na godziny będące pomocą w nauce, polegającą głównie na odrabianiu z uczniem zadanych lekcji.

Powyższe oznacza, iż w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie udzielania lekcji na godziny, działalność ta może być opodatkowana w formie karty podatkowej, jedynie w przypadku, gdy podatnik świadczy ww. usługi wyłącznie w postaci lekcji indywidualnych, tj. prowadzonych na zasadzie jedna godzina nauki z jednym uczniem. Pod pojęciem udzielania lekcji na godziny, uważa się wyłącznie pomoc udzielaną w trakcie tej godziny jednemu „uczniowi", a nie grupie uczniów.

Podobnie też wypowiedział się Dyrektor KIS w interpretacji z dnia 4 grudnia 2020 r., nr 0115-KDIT1.4011.733.2020.2.MN:

Powyższe oznacza, iż w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie udzielania lekcji na godziny, działalność ta może być opodatkowana w formie karty podatkowej jedynie w przypadku, gdy podatnik świadczy ww. usługi wyłącznie w postaci lekcji indywidualnych, tj. prowadzonych na zasadzie jedna godzina nauki z jednym uczniem. Jak wynika bowiem z literalnego brzmienia cytowanych objaśnień do części XI Załącznika Nr 3 do ww. ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, pod pojęciem udzielania lekcji na godziny uważa się wyłącznie pomoc udzielaną w trakcie tej godziny jednemu „uczniowi", a nie grupie uczniów.

W konsekwencji udzielanie grupowych lekcji wyklucza jedynie korzystanie z formy opodatkowania, jaką jest karta podatkowa.

6. Czy możliwe jest dawanie korepetycji bez otwierania działalności gospodarczej? Jestem zatrudniona na umowie o pracę na pełen etat w firmie, ale myślę o dorywczej pracy jako korepetytorka.

Pod względem przepisów o podatku dochodowym przychód z tytułu udzielania korepetycji może być zakwalifikowany do jednego z trzech źródeł:

•  działalność wykonywana osobiście (art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy PIT)
•  działalność nierejestrowana (inne źródła — art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy PIT)
•  pozarolnicza działalność gospodarcza (art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT)

W zależności od okoliczności faktycznych uzyskany przychód jest przyporządkowany do jednego z ww. źródeł.

Jeżeli planowana działalność w zakresie udzielania korepetycji spełnia normy działalności nierejestrowanej określonej w art. 5 ustawy Prawo przedsiębiorców to nie ma obowiązku dokonywania rejestracji (otwierania) działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 5 ust. 2 ww. ustawy osoba prowadząca działalność nierejestrowaną nie musi jej  zgłaszać w CEIDG.

Wiążące dla podatników oraz organów podatkowych są indywidualne interpretacje wydawane na wniosek przez Dyrektora KIS.