Historia muzyki to jedna z dziedzin wymagająca nie tylko doskonałej pamięci, ale i dogłębnego zrozumienia zmian w zakresie ludzkiej świadomości, zachodzących na przestrzeni wieków pod wpływem wszelkich wydarzeń. Dziedzina ta, której natura syntetyzuje osiągnięcia wielu pokoleń nie tylko kompozytorów, ale twórców całego cywilizowanego świata, to podstawa dla zrozumienia muzyki tworzonej nie tylko w minionych wiekach, ale i dziś.
Egzamin maturalny 2021 historia muzyki - omówienie zagadnień
Aby swobodnie poruszać się między kolejnymi epokami, istotne jest przyswojenie pojęć pojawiających się już na najwcześniejszym etapie nauki. Historia muzyki bowiem to nieustanny rozwój osiągnięć epok poprzednich. W dzisiejszym artykule postanowiliśmy omówić dla Was odpowiedzi z zadania 5 i 6 na podstawie próbnego egzaminu maturalnego z historii muzyki 2021 - poziom rozszerzony.
Zadanie 5
Rozwiązanie zadania 5.1:
Klawesyn obbligato – zapisana w partyturze pełna, obowiązująca wykonawcę partia klawesynu.
Inna funkcja klawesynu – realizacja basso continuo, podstawy harmonicznej utworu.
Rozwiązanie zadania 5.2: polirytmia, rytm punktowy.
Omówienie zadania 5.1.
Pierwszym zagadnieniem, z którym przychodzi nam się zmierzyć, jest technika kompozytorska ściśle związana z epoką baroku i popularną w tym okresie formą sonatową, przeznaczoną dla jednego, dwóch głosów solowych z towarzyszeniem basso continuo.
Basso continuo, czyli najprościej rzecz ujmując, bas kontynuowany — stały, pełnił funkcję harmonicznej podstawy i nadawał ciężar tonalny całej kompozycji. Realizowany był przez instrumenty grupy basowej, takie jak wiolonczela czy viola da gamba oraz popularny w tej epoce klawiszowy instrument szarpany — klawesyn. Należy jednak pamiętać, że realizacja basso continuo nie była jedyną formą wykorzystania tego instrumentu. Adnotacja obbligato w partyturze dawało jasno do zrozumienia, że zapis nutowy nieograniczający się tylko do realizacji cyfrowego zapisu funkcji harmonicznych podany w linii instrumentu akompaniującego jest absolutnie obowiązkowy do zrealizowania w postaci takiej, jaką w partyturze umieszczono. Jest to termin przeciwny do oznaczającego swobodę, także w zakresie doboru instrumentarium, określenia ad libitum.
Omówienie zadania 5.2
Pochodzące z epoki baroku kompozycje odznaczają się obecnością charakterystycznych sformułowań metro-rytmicznych. Jednym z nich jest powszechnie stosowany, wyrazisty w charakterze rytm punktowany.
Rytm punktowany, choć jest pojęciem rozumianym intuicyjnie, a przez kształconych w sztuce muzycznej zjawiskiem oczywistym, prawidłowe jego wykonanie w kontekście stylistyki barokowej może okazać się kłopotliwe nawet dla tych bardziej doświadczonych. O ile z założenia dla oznaczenia tego zjawiska notacja posługuje się znakiem kropki przedłużającej czas trwania jednej wartości kosztem drugiej, o tyle w barokowej muzyce zapis ten niekoniecznie był konsekwentnie realizowany, a pojawienie się rytmu punktowanego w głosie solowym zależne było od charakteru utworu i przebiegu rytmicznego partii instrumentu akompaniującego.
Powszechnym zabiegiem w polifonicznych kompozycjach XVII wieku było także wprowadzanie do warstwy rytmicznej zjawiska polirytmii, polegającej na zestawianiu ze sobą głosów prezentujących w tym samym czasie zróżnicowany przebieg rytmiczny. Polirytmii nie należy mylić z polimetrią, która odnosi się nie do odmiennej organizacji materiału dźwiękowego w ramach tego samego metrum, lecz oznacza prowadzenie głosów w różnych systemach metrycznych jednocześnie.
Zadanie 6
Rozwiązanie zadania 6.1:
Nazwa gatunkowa: koncert solowy
Epoka: barok
Rozwiązanie zadania 6.2:
Instrument solowy: flet prosty sopranino
Nazwy instrumentów grupy basso continuo: teorba, wiolonczela, kontrabas.
Omówienie zadania 6.1. i 6.2.
Obok sonaty w okresie baroku, pod wpływem sukcesywnego dążenia do emancypacji głosów instrumentalnych, wykształcony został nowy gatunek, jakim jest koncert solowy. Koncepcja koncertu solowego opierała się na ustaleniu jednej, głównej linii melodycznej, której towarzyszy rozbudowany harmonicznie akompaniament, realizowanym przez grupę zwaną concertino. Kilkuczęściowa forma koncertu najczęściej prezentowana była jako układ części szybka - wolna - szybka. Na gruncie tej formy zaczęła również utrwalać się zasada dotycząca realizacji linii solowej przez ustalony już na etapie tworzenia kompozycji instrument. W przytoczonym fragmencie rolę instrumentu solowego pełni flet prosty sopranino, reprezentant grupy dętej drewnianej, o skali zawierającej się w przedziale między f2 a g4. Omówione przy okazji wcześniejszych zadań charakterystyczne dla barokowego stylu basso continuo realizowane jest przez zespół instrumentalny składający się z teorby, zwanej inaczej lutnią basową, wiolonczeli oraz kontrabasu.
źrodło: www.cke.gov.pl
