Rada Języka Polskiego jakiś czas temu zdecydowała o przełomowych zmianach w ortografii, które wejdą w życie 1 stycznia 2026 roku. Zmiany te obejmują różnorodne obszary i wprowadzają nowe zasady, które mają uprościć oraz zlikwidować pewne problematyczne wyjątki w pisowni.
Co dokładnie ulegnie zmianie?
1. Mieszkańcy miast, wsi i dzielnic – teraz będą pisane wielką literą
Jedną z najbardziej zauważalnych zmian jest nakaz pisania wielką literą nazw mieszkańców miast, wsi, dzielnic i osiedli. W związku z tym zamiast „warszawianin”, będziemy pisać „Warszawianin”, a „ochocianka” staje się „Ochocianką”. To z pewnością wyeliminuje niepewności związane z tą kategorią słów.
2. Pisownia wielką literą nazw marek i produktów
Dotychczas jedynie marki i nazwy firm pisało się wielką literą. Nowe zasady obejmują także typy wyrobów przemysłowych jak np. „Ford” w zdaniu: „Pod oknem zaparkował czerwony Ford”. Ten zapis nie jest już zarezerwowany tylko dla nazw marek, ale też dla produktów.
3. Rozdzielna pisownia cząstek „-bym”, „-byś”, „-by” itp.
Cząstki trybu przypuszczającego, takie jak „-bym”, „-byś”, „-by”, “byśmy”, “byście” będą teraz zapisywane rozdzielnie, kiedy pojawią się po spójnikach. Przykładowo, poprawny zapis będzie wyglądał następująco: „Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry”.
4. Pisownia łączna „nie-” z imiesłowami
Zmienia się również zasada pisowni „nie-” z imiesłowami. Od 2026 roku wyrażenia takie jak „nieczytany” czy „niedoceniany” zawsze będą pisane łącznie, bez względu na znaczenie. To także koniec dotychczasowych wyjątków, które wprowadzały niemało zamieszania do naszego języka ;)
5. Zasady pisowni nazw geograficznych, obiektów przestrzeni publicznej i tytułów honorowych
Kolejna zmiana dotyczy zapisu nazw geograficznych. Wielką literą piszemy wszystkie człony nazw geograficznych, których drugi wyraz jest rzeczownikiem, np. „Morze Marmara” czy „Pustynia Gobi”. Podobnie będzie z nazwami obiektów publicznych, jak „Aleja Róż” czy „Plac Zbawiciela”. Zmiany obejmują też wielkie litery w nazwach tytułów honorowych, odznaczeń, medali i nagród, np. „Nagroda Nobla”.
6. Łączna pisownia członu „pół-”
Od 2026 roku wyrażenia takie jak „półzabawa” czy „półżartem” będą pisane łącznie. Z kolei jeśli człon „pół-” jest połączony z nazwą osoby, zapisujemy go z łącznikiem, np. „pół-Francuzka”.
7. Ujednolicenie zapisu przymiotników od nazw osobowych
Przymiotniki tworzone od nazwisk, zakończone na „-owski”, będą zapisywane małą literą niezależnie od ich znaczenia, np. „dramat szekspirowski”. Dzięki tej zmianie wszystkie przymiotniki tego typu będą miały jednolitą pisownię.
8. Różne możliwości zapisu wyrażeń równorzędnych
W przypadku wyrażeń takich jak „tuż-tuż” czy „trzask-prask” Rada dopuściła trzy wersje zapisu: z łącznikiem, z przecinkiem lub rozdzielnie. Tym samym sami możemy wybrać, która forma najbardziej pasuje do kontekstu.
Dlaczego Rada zdecydowała się na zmiany?
Wprowadzone zmiany mają przynieść kilka potencjalnych korzyści. Przede wszystkim chodzi o uproszczenie zasad, eliminację wyjątków oraz umożliwienie piszącym skupienia się na innych aspektach poprawności tekstu niż sama ortografia. Jak zaznacza Rada, zmniejszenie liczby zasad wymagających szczegółowej analizy tekstu pozwoli na większą swobodę. Co więcej, uchwalone zmiany są odpowiedzią na postulaty środowisk językoznawczych i mają na celu przywrócenie ciągłości w polskiej kodyfikacji ortograficznej, która była nieco zaburzona.
Zanim zasady wejdą w życie, wszyscy – od autorów słowników po nauczycieli – będą mieli czas, aby przygotować się na nadchodzące zmiany.
