Krótko, zwięźle i na temat to cechy każdej notatki. Można odnosić się w niej do tego, co wydarzyło się w przeszłości, co aktualnie trwa albo, co ma się zdarzyć za jakiś czas. Napisanie takiego skrótowego i rzeczowego tekstu o charakterze informacyjnym, to na pozór nietrudne zadanie. Należy tutaj zadbać o logikę i spójność, a to nie zawsze przychodzi bez przeszkód.
Skuteczne i efektywne notowanie uruchamia myślenie, a nie mięśnie, zatem jeśli zdarza się Wam skreślać słowa i odczuwać ból ręki, to znaczy, że piszecie zbyt duże fragmenty, które na pewno da się skrócić. Należy pamiętać o wyszukiwaniu najważniejszych treści, nadawać im nowe znaczenie przez połączenie nieznanych wiadomości z tymi, które już są zakodowane w głowie. Notatki powinny być czytelne i zrozumiałe, by Wasz mózg chciał się z nich uczyć. Przeciętny nauczyciel (wykładowca, szkoleniowiec) wypowiada średnio 2-3 słowa na sekundę, a uczeń zapisuje około 0,3-0,4 słowa na sekundę. Nie da się zanotować wszystkiego i jeszcze zastanowić się, jak rozumie się to, co się usłyszało.
W szkole zazwyczaj uczy się dzieci i młodzież, że notatki robi się w zeszycie i powinny się składać ze zdań napisanych jedno po drugim w kolejnych liniach. Mózg nie zapamiętuje słów napisanych tylko obrazy, czyli skojarzenia z tymi wyrazami związane. Z tego powodu lepiej zastosować nielinearny sposób tworzenia notatek i wykorzystywać do tego swoje kreatywne pomysły np. tworzyć historyjki, rysować symbole. Jednym ze sposobów jest tworzenie map myśli, o których pisaliśmy w tym artykule.
Rejestrowanie informacji nie może być bezrefleksyjnym i mechanicznym procesem, bo w jego trakcie uruchamia się rozumowanie i zapamiętywanie informacji zawartych w adnotacji. Zanim przystąpicie do konstruowania dobrych, skrótowych tekstów musicie uświadomić sobie cel ich tworzenia:
- Po co je robicie? Tutaj musicie ustalić, czy chcecie zrobić coś bez należytej staranności, czy konstruktywnie wykorzystać czas spędzony np. na wykładzie, szkoleniu.
- Do czego je wykorzystacie? Czy będzie to praca tylko dla Was, czy podzielicie się nią z innymi?
- Powtarzajcie informacje zwarte w notatce jak najszybciej po jej stworzeniu! Ugruntowuje to wiedzę i przyspiesza późniejszą naukę.
Wygląd notatek
Ważną cechą notatek jest ich wygląd, który ma zachęcać do ich przeglądania i uczenia się. Trzeba pisać wyraźnie, by móc je potem rozczytać Najistotniejsze rzeczy powinny być podkreślone, wyróżnione, aby nie było kłopotu z ich szybkim odnalezieniem. Można stosować skróty, ale należy znać ich rozszerzenia i znaczenia. Minimalizujcie najważniejsze fakty do słów „kluczy”, które budzą wyobraźnię i pomagają w przypominaniu sobie informacji. Starajcie się zapisywać usłyszane komunikaty za pomocą własnych słów, ale w niektórych przypadkach notujcie słowo w słowo np. definicje. Jeśli jakieś dane są dla was niejasne, skorzystajcie z fachowej literatury, by je wyjaśnić. Zaznaczcie na marginesie, że jest to zagadnienie do rozszyfrowania. Warto używać wypunktowań np. myślniki, cyfry i stosować ten sam typ wyznaczników w całej notatce. Dopisujcie przypomniane sobie informacje do podpunktów, które już wcześniej zostały zamknięte. Zapisanie ich w zupełnie innym miejscu spowoduje, że albo się je pominie podczas nauki, albo skojarzy z błędnymi faktami. Pomocnym gadżetem są karteczki samoprzylepne, na których można zapisać tytuły najważniejszych fragmentów, główne hasła itp.
Metoda Cornella
Ciekawym sposobem notowania jest metoda Cornella. Sposób ten jest przeznaczony głównie do nauki, w sytuacji, gdy należy opanować szerszy zakres materiału i dokonać syntezy wiadomości. To doskonała alternatywa dla standardowych notatek z lekcji, wykładów, szkoleń. Nie sprawdzi się w przypadku potrzeby stworzenia kreatywnego tekstu, gdyż sztywne wyznaczniki mogą uniemożliwić wykonanie tego zadania. Niezbędne jest tutaj odpowiednie rozplanowanie miejsc na kartce. Należy narysować na niej tabelkę, przypominającą kształtem nieproporcjonalną literę „I”. Poniżej znajdziecie rysunek ze schematem:
Nagłówek A i wnioski D mogą stanowić małe pola, natomiast kolumny C i B powinny być spore. Pole A – miejsce na tytuł, datę, główną myśl, ideę itp., co pozwoli łatwo sobie przypomnieć, czego dotyczą notatki. B – właściwe notatki, czyli zapisuje się tutaj informacje, jakie się zdobywa. Należy je skracać, parafrazować, a najlepiej zastosować rysunki zamiast pisania. C – miejsce na słowa „klucze”, główne myśli, które podsumowują informacje zawarte w polu B. Można je zapisywać w postaci pytań, na które odpowiedź stanowią zapiski po prawej stronie. D – to pole wniosków, podsumowań. Znajduje się tutaj krótka 4-5 zdaniowa synteza tego wszystkiego, co zostało zarejestrowane wyżej. Tę część można potraktować jako próbę wyjaśnienia zdobywanej wiedzy innym.
Metoda ta zmusza do aktualizowania zdobywanych informacji i wybierania z nich najważniejszych rzeczy. Materiał jest uporządkowany i posegregowany według zasady: od ogółu do szczegółu. Podsumowanie, które ma charakter objaśniania, zmusza do tego, żeby najpierw samemu opanować materiał, a dopiero potem objaśniać go innym.
Metody Map Koncepcyjnych
Inna koncepcja sporządzania skrótowych tekstów to notowanie Metodą Map Koncepcyjnych (metoda diagramowa, metoda mini map myśli). Sposób ten jest idealny dla osób, które myślą obrazowo. Służy uporządkowaniu wiedzy, którą posiada się na dany temat. W celu jej wdrożenia należy przejść przez kolejne etapy:
- Na początku należy przeprowadzić burzę mózgów i zebrać wszystkie pomysły i fakty skojarzone z analizowanym zagadnieniem. Nie wartościuje i nie porządkuje się w tym momencie poszczególnych elementów.
- Kolejny krok to tworzenie grup i podgrup, które opierają się na jakimś wiążącym wyznaczniku.
- Etap zapisu mapy koncepcyjnej, czyli przeniesienie tego, co się wymyśliło na papier. Najistotniejsze koncepcje zamieszcza się w centrum bądź na górze, a pozostałe w dalszej odległości według hierarchii ważności z uwzględnieniem grupowania na tematy, które rozpoczęto w drugim etapie.
- Następny krok to stworzenie wizualnej mapy powiązań między hasłami z wykorzystaniem strzałek. Drogi kojarzenia wiodą między różnymi elementami w hierarchii – góra, dół, po skosie. Na mapie należy zaznaczyć wszystkie zależności. Każdą stworzoną strzałkę trzeba podpisać, w jaki sposób powiązane są hasła, które ona łączy.
- Praca skupia się teraz na dopracowaniu wyglądu mapy koncepcyjnej. Należy nadać jej czytelną i uporządkowaną formę, zrozumiałą dla wszystkich, którzy będą z niej korzystać.
Sporządzanie notatek za pomocą Map Koncepcyjnych, to świadome zapisywanie istotnych informacji, zamiast bezmyślnego rejestrowania wszystkiego, co się usłyszy. Dokonuje się sensownego łączenia nowych informacji, z tymi, które są już przyswojone. Skupienie się na celu w trakcie notowania spowoduje, że chce się wracać do notatki i z niej korzystać
Oprócz notowania na papierze można sporządzać notatki elektroniczne. Ich plusem jest możliwość magazynowania ogromnych zbiorów w jednym miejscu dzięki tabletowi, Smartfonowi bądź laptopowi. Istnieje wiele programów (np. OneNote), które umożliwiają synchronizację między urządzeniami i wymianę notatek z innymi. Dodatkowo posiadają opcję łatwego wyszukiwania potrzebnych wiadomości. Nie ma problemu z odczytywaniem, bo nieistotny jest tutaj charakter pisma. Niestety mając pod ręką nośnik z dużą ilością czynników odciągających uwagę np. Internet, gry, można rozproszyć swoją uwagę i nie skupić się na głównej czynności, czyli notowaniu. Pisanie ręczne sprawia, że zapamiętuje się lepiej i na dłuższy czas. Angażuje się wówczas więcej zmysłów, co wspomaga naukę. Większość osób pisze szybciej na komputerze niż na kartce i tutaj pojawia się pokusa, by kodować wszystko, nawet to, co błahe. Notatki spisywane na kartce skłaniają do refleksji i selekcjonowania materiału. W tekstach zapisanych na papierze łatwiej zaznaczać za pomocą linii i strzałek, a także tworzyć sieci zależności.
Każdy musi znaleźć odpowiedni dla siebie sposób postępowania podczas sporządzania notatek. Najważniejsze jest logiczne myślenie i umiejętność łączenia faktów. A może Wy macie jakieś ciekawe wskazówki, jak zrobić użyteczną notatkę? Podzielcie się swoimi pomysłami.
